Gedragsverandering is aan een opmars bezig binnen organisaties. Hoe kijkt iemand die al decennia bezig is met gedragsverandering naar deze ontwikkelingen? Zes vragen aan prof. dr. Ap Dijksterhuis, gastdocent bij de Postacademische opleiding tot Gedragsveranderaar.
Ap is wetenschapper en denker en een van de meest invloedrijke psychologen van Nederland. Hij maakt graag urenlange wandelingen waarbij hij nadenkt over de diepere drijfveren van menselijk gedrag. Hij doceert en inspireert, geeft lezingen en schrijft. Van zijn boeken, waaronder Het slimme onbewuste en Op naar geluk, zijn meer dan 150.000 exemplaren verkocht.
Je bent auteur, hoogleraar, en meer. Wat vind jij het leukste om te doen?
Ja, ook spreker en ondernemer. Ik vind alles leuk, maar boeken schrijven vind ik het mooist. Het geeft me van alle dingen die ik doe de meeste voldoening.
Pas je gedragsverandering toe als je op reis bent?
Nou, ik heb weleens een commitment and consistency-techniek toegepast door een taxichauffeur eerst te laten zeggen dat hij eerlijkheid belangrijk vindt in de hoop dat hij me niet zou afzetten, maar over het algemeen ben ik er niet zo bewust mee bezig. Wel leer ik op reis veel omdat ik nieuwe dingen zie. Hoe ze in China reisstromen beheersen bijvoorbeeld, of hoe men in Japan omgaat met afval. Reizen is leerzaam.
Waarom ben je sociaal-psycholoog geworden?
Die keuze is lang geleden gemaakt en eerlijk gezegd weet ik dat allemaal niet meer. Ik kan me nog wel herinneren dat ik in het tweede jaar, in mijn tijd moest je in het tweede jaar kiezen, twijfelde tussen cognitieve psychologie en sociale psychologie. Ik heb toen voor sociale gekozen omdat ik ervan uit ging dat ik me dan vanzelf ook wel in de cognitieve psychologie zou verdiepen – het is tenslotte het basisvak – terwijl dat andersom niet vanzelfsprekend is. Dat heeft goed uitgepakt.
Wat is volgens jou de meerwaarde van werken met kennis van gedrag?
Die is enorm. Als je nu terugkijkt is het eigenlijk ongelofelijk dat organisaties zo lang bijna alleen maar naar technologie hebben gekeken bij het oplossen van hun problemen. Door menselijk gedrag te veranderen kun je zoveel bereiken en het is nog goedkoop ook. We zijn decennialang bezig geweest als iemand die aan het afvallen is en heel serieus let op wat ze eet met de lunch, maar pas na een hele lange tijd op het idee komt dat je ook je avondeten zou kunnen aanpassen.
Waar komt de stijgende interesse in gedragsverandering vandaan volgens jou?
Er zijn meerdere oorzaken. Sommige mensen zijn klaar met technologische aanpassingen, en bovendien zijn ze vaak duur. Daar komt bij dat we nu ook veel meer snappen van gedragsverandering. We kunnen nu ook echt veel meer dan twintig jaar geleden. En natuurlijk is de algemene interesse in psychologie, neurowetenschap en menselijk gedrag enorm toegenomen.
Wat wil je meegeven aan professionals die met gedragsverandering aan de slag willen gaan?
Als iemand in je organisatie sceptisch is over gedragsverandering kun je ze dat vertellen dat elk probleem waar we mee kampen minimaal deels teruggebracht kan worden tot een gedragsprobleem. Niet alleen klimaatverandering of de afname van het aantal mensen dat gevaccineerd is, maar ook het beheersen van bosbranden in Californië of, uiteraard, terrorisme.
Ben je benieuwd naar de Postacademische opleiding tot Gedragsveranderaar? Op 7 februari is er een informatiebijeenkomst waar je antwoord krijgt op al je vragen: https://www.gedragsveranderaar.nl/informatiebijeenkomst/