Wat is het beste dat je kunt doen als je een ander wil begrijpen? ‘Uzelf kennen’, zei Socrates al. Persoonlijke ontwikkeling blijkt niet alleen waardevol voor iedereen, maar essentieel voor gedragsspecialisten. We spreken hierover met dr. Mattheis van Leeuwen en drs. Bob van Dam, hoofddocenten die al jaren onderzoek doen naar de praktische toepassing van persoonlijke ontwikkeling. Hun stellige overtuiging: “Je kan andere mensen niet helpen veranderen zonder inzicht in jezelf.” In deze blog delen ze hun nieuwste inzichten over hoe gedragsverandering en persoonlijke ontwikkeling elkaar versterken.

Je leest een blog uit de reeks ‘Achter de schermen bij gedragsspecialisten’. In deze reeks nemen we je mee in hoe gedragsspecialisten bij de Behavior Change Group werken. In deze blog onderzoeken we hoe de vakgebieden van gedragsverandering en persoonlijke ontwikkeling elkaar kunnen versterken.

Mattheis, welke link zie jij tussen de vakgebieden van gedragsverandering en persoonlijke ontwikkeling?

Is er wel een verschil tussen die twee?

Gedragsverandering bij anderen begint met inzicht in jezelf en je eigen biases en denkfouten begrijpen. Als je jezelf beter kent, ben je beter in staat om anderen te begrijpen en te beïnvloeden.

Leg eens uit?

Als je bijvoorbeeld beter weet welke waarden voor jou belangrijk zijn, dan kun je mensen begeleiden om veranderdoelen te halen die er voor jou echt toe doen. Je bent intrinsiek gemotiveerd ervoor. Dat vertaalt zich vaak in authenticiteit en geloofwaardigheid, waardoor je waarschijnlijk overtuigender overkomt. Mensen voelen dan: “She does not only talk the talk, but walks the walk.”

Daarnaast is gedragsverandering vooral begrijpen hoe mensen reageren op beïnvloeding van buitenaf. Een groot deel van jouw effectiviteit als gedragsspecialist is snappen hoe je overkomt op anderen, nog los van hoe sterk je vakinhoudelijk bent. Een goede leider bijvoorbeeld, is met name iemand die begrijpt hoe zijn of haar gedrag impact heeft op mensen in een bepaalde context.

Zelfreflectie en inzicht in je eigen emotionele intelligentie zijn essentieel in gedragsverandering.

Mijn eigen persoonlijke ontwikkeling beïnvloedt dus sterk de mate waarin ik het gedrag van anderen kan veranderen? 

Ja. Gedragsverandering wordt vaak als een instrument gezien, een methode om iets voor elkaar te krijgen. Maar het gebeurt vanuit een individu. Dan wil je weten: hoe kijk ik naar de wereld, kloppen mijn overtuigingen over andere mensen en hun beweegredenen? Alles is namelijk subjectief. Het enige wat waar is in deze wereld, is dat alles via je eigen bril wordt gefilterd. 

Het is een probleem geworden dat we gedragsverandering en persoonlijke ontwikkeling als losstaande dingen zien. Persoonlijke ontwikkeling is ook niet alleen met jezelf bezig zijn, maar jezelf in relatie tot de ander begrijpen. In het Westen is het wel heel ik-gericht, maar in veel andere landen gaat het om ‘wij’. Daar ligt de focus meer op: hoe functioneer ik met andere mensen, en hoe kunnen wij samen een doel bereiken?

Bob, hoe kijk jij hier naar? 

Ik denk dat persoonlijke ontwikkeling en gedragsverandering in de basis over hetzelfde gaan. In beide vakgebieden vertrek je vanuit een doel: bij gedragsverandering is dat doelgedrag wat je bij je doelgroep wilt zien, bij persoonlijke ontwikkeling is dat een ontwikkeldoel of een gewenste mindset die je wilt bereiken. Maar bij beiden heb je diepgaand inzicht nodig in hoe mensen werken. Dat is het allerbelangrijkste. 

Het is misschien een bold statement, maar ik geloof dat je pas echt een goede gedragsspecialist wordt als je jezelf goed hebt onderzocht. Als je héél eerlijk kijkt naar je eigen gedrag, en snapt wat je wel of niet lukt en waarom dat zo is, dan denk ik dat je empathischer en realistischer gaat kijken naar je doelgroep. 

Dat doet me denken aan klinisch psychologen, die zelf ook therapie ondergaan om een betere behandelaar te worden?

Zo kun je dat een beetje zien. De beste leerschool om je te verbeteren als gedragsspecialist,  is om alle theorie zelf te ervaren en toe te passen. Als gedragsspecialist ga je alleen niet in therapie, maar put je vooral uit het onderzoeksveld van de positieve psychologie. Dit is de tak die zich richt op het bestuderen van de positieve aspecten van het menselijk functioneren, zoals welzijn, geluk, veerkracht en persoonlijke groei. Dat leert je hoe jij als mens en als groep je potentieel bereikt. 

Ik ben het dus met Mattheis eens: als je beter weet hoe jij als mens werkt, kun je beter gedragsverandering bij anderen toepassen.

Meer zelfinzicht kan je op heel veel manieren verkrijgen, denk ik. Wat raden jullie daarin aan?

Er zijn inderdaad allerlei routes die je daarbij helpen. We hoeven zeker niet allemaal in therapie te gaan. Wat bij jou past, is sterk afhankelijk van wat je doel is, zowel op persoonlijk vlak als vanuit je ambitie als gedragsspecialist.

We zien in het veld allerlei ontwikkelingen waarbij gedragsspecialisten meer met persoonlijke ontwikkeling doen. Zelf zijn we op dit snijvlak verschillende producten aan het ontwikkelen.

Kunnen jullie daar iets meer over vertellen? 

Mattheis: Neem de vaardigheid ‘keuzes maken’. Dat is zo essentieel, zowel in je persoonlijke ontwikkeling als je doelgroep stimuleren om goede keuzes te maken, en toch leert niemand ons hoe het moet. Elke dag moeten we honderden keren kiezen, van kleine beslissingen als ‘wat ga ik eten’ tot transformative life choices over met wie je gaat samenwonen of dat je gaat emigreren. Veel mensen worstelen met kiezen. Uit onderzoek blijkt dat we blijven twijfelen, uitstellen of achteraf spijt hebben van onze beslissingen. 

Bob: Kiezen is een life skill: je plukt er de rest van je leven de vruchten van als je er jezelf in traint. Het stelt je dan in staat om een leven te leven dat meer in lijn is met wat je wilt en wat je belangrijk vindt.

Mattheis: Ja, want wat is eigenlijk een goede keuze voor jou? Hoe verschil jij daarin van anderen? Welke keuzestijl past bij je, ben je een maximizer of een satisficer? Dat zijn vragen waar veel mensen geen antwoord op hebben. 

Bob: We hebben een tweedaagse training Keuzekracht ontwikkeld die van jou een betere beslisser maakt. En je leert een framework zodat je anderen ook kunt helpen om betere keuzes te maken.

Mattheis: Als je de wetenschap van keuzes maken snapt, dan kun je mensen helpen om hun eigen doelen te realiseren. Je helpt ze veranderen vanuit hun eigen intrinsieke motivatie. Vanuit ethisch oogpunt valt daar ook veel voor te zeggen. 

Daarnaast zijn jullie ook in de wetenschap van persoonlijke ontwikkeling gedoken. Waarom? 

Mattheis: Er zijn meer coaches dan ooit. En er is tegelijkertijd een wildgroei aan (zelfhulp)boeken over persoonlijke ontwikkeling, waar allerlei fabels en mythes in staan. 

Als coach moet je kunnen bepalen: wat is bij wie, en wanneer nodig? En de zin van onzin kunnen onderscheiden. Welke theorie over menselijk gedrag klopt, en welke niet? Welke methodes en testen zijn valide en wetenschappelijk onderbouwd? Er zijn bijvoorbeeld belachelijk veel persoonlijkheidstestjes die helemaal niet meten wat ze zeggen te meten. 

Bob: Arjen Lubach had daar laatst nog een item over. Deze testjes laten ook nooit de ‘negatieve’ kant van je persoonlijkheid zien. 

Mattheis: Iemand denkt dan: ‘Oh, ik ben “rood”’ of ‘Ik ben “INFJ-P”’. Maar dat zijn geen harde psychologische constructen, dus waar werk je dan eigenlijk aan? 

Bob: Binnen onze opleidingen behandelen we dit al jaren en gaan we bijvoorbeeld in op persoonlijkheidstesten en werkmethoden die wél valide zijn en grote voorspellende waarde hebben. Er is gelukkig enorm veel wetenschappelijke informatie beschikbaar over persoonlijke ontwikkeling, maar helaas passen we die nog te weinig toe. Met de postacademische opleiding Persoonlijke Ontwikkeling leren we steeds meer professionals, zoals coaches, HR-specialisten, docenten en managers, om evidence-based anderen te helpen met persoonlijke ontwikkeling en veranderdoelen.

En ik hoorde iets over een hike in de wildernis van Noorwegen waar gedragsverandering centraal staat? Vertel?

Bob: Ja, dat is echt mijn passieproject. Trail Changers is een zesdaage reis in persoonlijke groei. We hebben alles wat we weten over gedragsverandering en persoonlijke ontwikkeling gebundeld in een ultiem ervaringsgericht programma. 

We zien namelijk veel mensen die vastlopen in hun werk- of privéleven, of voelen dat ze toe zijn aan een verandering. Maar we maken zelden de tijd of vinden niet de rust om hier echt goed bij stil te staan. Daarom transporteren we je in dit programma vrij rigoureus naar een wildernis. Je hebt letterlijk geen bereik, meestal komen we ook niemand tegen. 

We gaan in een volledige offline setting aan de slag met je eigen ontwikkeldoelen en gedrag. Dit doe je samen met een groep deelnemers die zich ook kwetsbaar opstellen en dezelfde uitdaging aan gaan. Gedurende de tocht wandel en bivakkeer je in de natuur, terwijl je wordt begeleid door drie enthousiaste en professionele experts op het gebied van outdoor, gedragsverandering en coaching. Van wildkamperen, rivercrossings en kampvuren, tot inhoudelijke clinics, ervaringsgerichte activiteiten en persoonlijke begeleiding. 

Je loopt over bergen, langs meren en door rivieren. Je slaapt in een tent in de wilde natuur. Tijdens zo’n week ervaar je dat je dingen kan die je anders niet snel zou doen. Je verrast jezelf met wat je allemaal kunt, en die ervaring neem je mee als je weer naar huis gaat. 

We begeleiden onze deelnemers aandachtig in deze outdoor ervaring én het interne proces. We leren ze over de wetenschap achter gedragsverandering en koppelen dat met coachoefeningen en reflecties aan het eigen ontwikkeldoel. Zo’n reis heeft de potentie om de koers van je leven bij te sturen.

Wil je je verdiepen in deze thema’s? Mattheis en Bob ontwikkelden drie nieuwe programma’s op het snijvlak van gedragsverandering en persoonlijke ontwikkeling.

• Tijdens Trail Changers, een 6-daagse hike in de wildernis van Noorwegen, pas je de wetenschap van gedragsverandering en persoonlijke ontwikkeling op jezelf toe. Je staat stil bij het pad dat je bewandelt, welke keuzes je maakt en wat je echt belangrijk vindt.
  
• De postacademische opleiding Persoonlijke Ontwikkeling leidt je op tot evidence-based coach. Je leert de laatste wetenschappelijke inzichten over persoonlijke ontwikkeling, bijvoorbeeld welke persoonlijkheidstesten valide zijn en welke niet. Zo kun je stevig gefundeerd anderen helpen in hun ontwikkeling. 

• De training Keuzekracht leert je de lifeskill van keuzes maken: hoe kun je jezelf en anderen helpen om de juiste beslissingen te maken? Zo vergroot je intrinsieke motivatie en de kans om je (verander)doelen te behalen.