Waarom onder-of overschatten we de risico’s van het coronavirus? En waarom geloven mensen in ‘complotten’? In deze blogreeks beantwoorden we deze vragen. Dit doen we aan de hand van cognitieve biases. De term cognitieve bias werd in de jaren ’70 voor het eerst geïntroduceerd door Amos Tversky en Daniel Kahneman. Een cognitieve bias is een systematische denkfout die optreedt wanneer mensen informatie om zich heen verwerken en interpreteren. We gebruiken daarvoor mentale shortcuts om tijd en energie te besparen en creëren daarmee een eigen, subjectieve realiteit. Dit gebeurt vooral in situaties met een gebrek aan zekerheid, zoals aan de orde is bij de coronacrisis. Vandaag bespreken we: de confirmation bias.
Wat is het?
De confirmation bias is de neiging om informatie te zoeken en te erkennen die onze bestaande overtuigingen ondersteunt[1]. We negeren hierbij informatie die tegen onze overtuigingen in gaat. Ook accepteren we sneller informatie die dubbelzinnig is, bijvoorbeeld bij gebrek aan betrouwbare bronnen, als deze onze overtuigingen ondersteunt. De confirmation bias wordt ook wel het ‘struisvogeleffect’ genoemd. Mensen steken hun kop in het zand om informatie te vermijden die hun oorspronkelijke gedachtes zou weerleggen. Deze bias is het sterkst als mensen belang hebben bij gewenste resultaten, emotioneel beladen kwesties of bij diepgewortelde overtuigingen.
Hoe werkt het?
In de praktijk kan de confirmation bias verschillende uitwerkingen hebben. Zo kan het voorkomen dat artsen verkeerde diagnoses geven of een rechercheur een verdachte identificeert doordat zij op zoek gaan naar enkel bevestigend, in plaats van ontkrachtend bewijs. In de huidige tijd met de coronapandemie kan dit ertoe leiden mensen enkel informatie tot zich nemen die over de nadelen van vaccineren gaat. De bias wordt namelijk gevoed door social media en het algoritme. Het kan natuurlijk dat mensen bewust op zoek gaan naar informatie die hun overtuigingen bevestigt, maar het kan ook veroorzaakt worden door het algoritme. De Netflix-documentaire ‘The Social Dilemma’ gaat hier verder op in. Mensen belanden in een zogenaamde filter bubbel door hun onlinegedrag, waardoor zij enkel nog informatie zien die hun eerdere overtuigingen bevestigt. Stel dat je dus 1 keer op een artikel hebt geklikt dat over de nadelen van vaccineren gaat, zul je vaker dit soort informatie tegenkomen. Dit filmpje van Zondag met Lubach legt dat nog beter uit.
De oplossing
De confirmation bias zit in onze natuur en kan dus helaas niet volledig worden voorkomen. Toch zijn er wel manieren om je tegen deze bias te wapenen. De eerste stap is al gezet door het lezen van deze blog. Bewustzijn is namelijk een belangrijke factor om de bias te kunnen herkennen. Hierdoor kun je je inspannen om je juist eens te verdiepen in tegengestelde opvattingen. Verder helpt het om ook daadwerkelijk open te staan voor die argumenten van anderen en toe te geven dat je het nou eenmaal niet altijd bij het juiste eind kunt hebben. En tot slot; kritisch denken is key. Gebruik altijd je eigen kritische verstand en ga op onderzoek uit.
Onze andere blogs kunnen je daarbij helpen. Op de hoogte blijven? Schrijf je hier in voor de nieuwsbrief! Of scroll naar beneden.
[1] Nickerson, Raymond S. (1998), “Confirmation bias: A ubiquitous phenomenon in many guises”, Review of General Psychology, 2 (2): 175–220, doi:10.1037/1089-2680.2.2.175, S2CID 8508954
